برای درمان کودکان از چه راهکارهایی می‌توان استفاده کرد؟
فرزاد حسینی راد، کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، کارشناس مطالعات اجتماعی دادگستری ایلام،
سجاد کیانی فرد، کارشناسی آموزش علوم تجربی، آموزگار آموزش‌وپرورش منطقه‌ی موسیان.
قصه درمانی چیست؟
قصه درمانی در سال‌های اخیر به‌صورت یکی از روش‌های بازی‌درمانی کودکان مطرح‌شده است. البته استفاده از قصه درمانی به‌مثابه یک فن درمانی ابعاد گسترده‌ای دارد و تنها به درمان مشکلات روان‌شناختی کودکان ختم نمی‌شود. در قصه درمانی فرض بر این است که تغییر در زبان و ادبیات قصه‌های زندگی خود به تغییر در معانی زندگی فرد منجر میشود و تغییر در قصه زندگی فرصت‌های جدیدی برای رفتار و روابط دیگران ایجاد می‌کند.
قصه درمانگران به‌جای نظریه‌های شخصیت و آسیب‌شناسی روانی، فرد را ترغیب می‌کنند که به قصه‌ها متکی باشد. قصه درمانگران مانند منتقدان ادبی می‌توانند به فرد کمک کنند که بفهمد چه کسی هست، چه کسی بوده و چه می‌تواند باشد معانی جدیدتر و تعابیر جدیدی ابداع کند.
انواع روش های قصه درمانی
شواهد پژوهشی نشان می‌دهد که در استفاده از روش قصه درمانی که در استفاده از روش قصه درمانی رویه‌های متنوعی وجود دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره میشود.
- بازی با کلمات احساسی: در این فن از راه بازی با کارت‌های احساسات (از قبیل خوشحال، غمگین، نگرانی، عصبانی، موفقیت) و قصه‌گویی توسط درمانگر و کودک، احساسات به‌طورکلی شناسایی و معنی میشود. سپس از راه قصه‌ای که کودک ارائه می‌کند، احساساتش را به درون قصه فرافکنی می‌کند و این کار به درمانگر امکان می‌دهد مشکل اصلی و فعلی کودک را شناسایی کرده و به او کمک کند تا با احساساتش روبه‌رو شود. این روش برای کودکان دارای مشکلات رفتاری و اضطرابی و به‌ویژه کودکان دارای نارسایی توجه/ بیش فعالی مفید است (کداسن
- فن جعبه‌ی دکمه: این روش برای کودکان و نوجوانانی مناسب است که در برقراری ارتباط پیش‌قدم نمی‌شوند. یک جعبه‌ی بزرگ پر از دکمه می‌تواند انواع حرف‌ها، سخنان و خاطرات را به یاد آورد. درمانگر از کودک می‌خواهد هر دکمه‌ای که احساس می‌کند حرفی می‌زند انتخاب و علت انتخاب خود را در قالب قصه‌ای بیان کند سپس دکمه را روی لباس خود (یا تکه پارچه‌ای) بدوزد (کداسن و شفر، ترجمه‌ی صابری و وکیلی، 1395).
- قصه‌گویی رایانه‌ای: در این شیوه از کودک خواسته میشود به‌وسیله‌ی رایانه قصه‌ای را بنویسد یا بخشی را خودش تایپ کند و بقیه‌ی قصه را بنویسد یا بخشی را خودش تایپ کند و بقیه‌ی قصه را بگوید و درمانگر تایپ کند، گاه ممکن است درمانگر بخواهد قصه گفته‌شده کودک را با یک پایان متفاوت اما سالم‌تر بازگو کند تا راه‌حل‌های سازنده‌تر و مناسب‌تری ارائه نماید. این روش برای کودکان به‌ویژه برای کودکان گوشه‌گیر و پرخاشگر مناسب است (کداسن و شفر، ترجمه‌ی صابری و وکیلی، 1395).
- قصه‌گویی با استعاره‌ها: در این فن که مبنای روان تحلیلی دارد درمانگر با شنیدن نظرات کودک با جهان او آشنا میشود و نیازها و توانایی‌ها، تعارض‌ها و ترس‌های کودک را می‌شناسد. در این فن بر مبنای این یافته‌های تشخیصی، درمانگر قصه‌ای را که قهرمانی آن تعارض‌ها، رفتارها و خود ضعیف مشابهی دارد، اما از راه یادگیری مهارت‌های جدید و سازوکارهای رویارویی مؤثر بتواند بر آن‌ها غلبه کند، تعریف می‌کند. پایان قصه‌ها همیشه مثبت و پر از موفقیت است. این فن در مورد کودکانی که قدرت تخیل و خیال‌پردازی دارند و کودکانی که ترس‌های بیمارگونه، افسردگی، اضطراب و پرخاشگری و آسیب‌های جسمانی دارند سودمند است (کداسن و شفر، ترجمه‌ی صابری و وکیلی، 1395).
- قصه‌گویی با استعاره‌های هنری یا کلامی: این فن برای کودکانی مفید است که تجربه‌ی فقدان دارند. در این فن درمانگر از کودک می‌خواهد تصویری بکشد که بیانگر احساسات او پیش از فقدان (مثلاً، جدایی والدین) باشد و در مورد آن قصه‌ای بگوید. پس‌ازآن از او می‌خواهد تصویری بکشد که بیانگر احساسات او پس از فقدان باشد و قصه‌ی آن را بیان کند. به‌این‌ترتیب کودک در شناسایی و بیان احساساتش مهارت پیدا می‌کند (کداسن و شفر، ترجمه‌ی صابری و وکیلی، 1395).
این مقاله در
منابع
کداسن، هایدی؛ شفر، چار (1395). برگزیده‌ای از روش‌های بازی‌درمانی. ترجمه‌ی سوسن صابری و پریوش وکیلی، 1395، تهران، انتشارات ارجمند.
شیبانی، شهناز و یوسفی لویه، مجید و دلاور، علی (1385). تأثیر قصه درمانی بر کاهش علائم افسردگی در کودکان افسرده. پژوهش در حیطه کودکان استثنایی، سال ششم، شماره 4. 916-893 س
درباره این سایت